دانشگاه پیام نور با شعار آموزش برای همه، همه وقت و همه جا در سال ۱۳۶۷ تأسیس شد. این دانشگاه پس از تأسیس، با پذیرش اولین گروه دانشجویی خود در 5 رشته تحصیلی ودر 28 مرکز باقیمانده از دانشگاه ابوریحان بیرونی ودانشگاه آزاد ایران از مهرماه سال تحصیلی 68-1367 فعالیت آموزشی خود را آغاز کرد.
شیوه آموزشی دانشگاه پیام نور ، آموزش باز و از راه دور است. مقامات این دانشگاه از سال ۱۳۸۶، علاوه بر زبان فارسی، زبان عربی را نیز به عنوان زبان دوم و رسمی در نظام آموزشی این دانشگاه وارد کرده‌اند.گفتنی است نحوه تشکیل کلاسهای دانشگاه در دانشگاه پیام نور به ۳ شیوه غیر حضوری، نیمه حضوری و حضوری تشکیل می‌شوند.
چشم انداز دانشگاه
بیانیه چشم انداز در افق 1404 هجری شمسی:
با اتکال به قدرت لایزال الهی در راستای تحقق آرمان ٌ دسترسی به آموزش عالی برای همه، در همه جا و در همه وقت ٌ با تلاش و کوشش همه ذینفعان و برنامه ریزی دقیق و شفاف دانشگاه پیام نور در افق چشم انداز، دانشگاهی است اسلامی، پیشرو، بالنده، جذاب در حد شاخص ترین دانشگاه باز در دنیای اسلام با جایگاه اول علمی و فناوری در سطح دانشگاه های باز منطقه آسیای جنوب غربی در عین ممتاز و معتبر بودن در سطح جهانی، جامع و فراگیر در گستره سرزمینی و فرا سرزمینی و منطبق با استانداردهای جهانی و ملی در تولید و اشاعه علم، آموزش و پژوهش و بهره مند از خدمات اساتید دانشگاه های معتبر داخلی و خارجی برای تربیت مؤثرترین دانشجویان در عرصه های مورد نیاز کشور خصوصاٌ تربیت دانش آموختگان برای توسعه و تعالی مناطق کمتر برخوردار کشور.
آموزش از راه دور، نظام آموزش نوینی برای سازمان دادن به فرآیند یادگیری ـ یاددهی است که یک مرکز آموزشی را، به منظور انتخاب و کاربرد راه کارهایی برای استفاده از یک یا چند نوع مواد آموزشی، رسانه ها و سایر وسایل ارتباط جمعی، یاری میدهد. همچنین با بکارگیری این نوع آموزش و با بهره مندی از فناوری های جدید در ارائه خدمات آموزشی از راه دور، فرآیند یادگیری با مشارکت خود یادگیرندگان سهل تر می شود.
انواع تشکیل کلاس در دانشگاه پیام نور
غیر حضوری
تا چند سال پیش اکثر کلاسهای دانشگاه پیام نور به صورت غیرحضوری بود ولی جدیدا با توسعه دانشگاه و جذب هیئت علمی و برگزار شدن کلاسهای پیام نور در کل هفته به جای پنج‌شنبه و جمعه کمتر درسی به صورت غیر حضوری ارائه می‌شود. و تنها بعضی از دروس عمومی و خیلی به ندرت دروس اختصاصی به صورت غیر حضوری برگزار می‌شود. به دروسی که به صورت غیرحضوری ارائه می‌شود دروس خودخوان گفته می‌شود و اغلب کتابهای کمک آموزشی و سی دی برای کمک به دانشجو در این دروس استفاده می‌شود.
نیمه حضوری
آموزش نیمه حضوری نظامی آموزشی است که، با بهره گیری از فناوری آموزشی، استفاده از کتابهای درسی خودآموز و دانشجو محوری در یادگیری، ضرورت حضور دانشجو در کلاسهای درسی را کاهش میدهد. و در واقع، در این نوع آموزش عملاٌ می توان کلاسهای تدریس را به کلاسهای مرور درس و رفع اشکال گروهی تبدیل کرد.
مزایای این نظام آموزشی عبارت است از دانشجو محوری، امکان مطالعة مستقل، پوشش فراگیر، ارائة دروس در وقت کمتر از لحاظ حضور ضروری دانشجو و، در نتیجه، کاهش هزینه ها و وابستگی کمتر به الزامات آموزشی نسبت به روشهای مرسوم، و در عین حال، اثربخشی آموزش.
مهم‌ترین هدف و معنای آموزش باز کاهش موانع زمانی و مکانی و محدودیتهای مربوط به برخی مقررات نظام آموزشی متعارف است. به گونه‌ای که زمینههای ارائة آموزش عالی به افرادی فراهم آید که به علت دوری یا دسترسی نداشتن به مراکز آموزشی و محدودیتهای زمانی و شغلی و اقلیمی برای بهرهمندی از آموزش متعارف امکان کمتری دارند.
آموزش نیمه حضوری عبارت است از سازماندهی به فرایند یاددهی ـ یادگیری، به گونه‌ای که هر مرکز آموزشی در انتخاب و کاربرد راهکارهایی برای استفاده از یک یا چند نوع مواد آموزشی، رسانه و سایر وسایل ارتباط جمعی توانا باشد.
در این نوع آموزش، بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) فرایند یادگیری را با مشارکت خود یادگیرندگان تسهیل می‌کند.
بیشتر دروس دانشگاه پیام نور به صورت نیمه حضوری برگزار می‌شود. به این صورت که کلاس برای این دروس تشکیل می‌شود ولی در مقایسه با سایر دانشگاه‌ها ساعات برگزاری کلاسها کمتر است و این در حالی است که حجم کتابهای منبع دانشگاه پیام نور بسیار زیاد می‌باشد. هر دانشجویی حق شرکت در امتحان میان ترم که توسط استاد برگزار می‌شود و ۶ نمره از ۲۰ نمره پایانی را به خود اختصاص میدهد را داراست. و در صورت شرکت نکردن در کلاسها دانشجو حق استفاده از نمره میان ترم را ندارد و نمره امتحان پایانی او که از ۱۴ می‌باشد ضربدر ۱۰/۷ می‌شود.
حضوری
کلاسهای حضوری تمام دروس عملی دانشگاه پیام نور و دروسی که بدون منبع هستند و سوالات امتحان پایانی آن دروس توسط استاد در هر مرکز طراحی می‌شود دارای کلاسهای حضوری و اجباری می‌باشند.
دانشجویان رسمی و فراگیر
دانشجوهای دانشگاه پیام نور به دو دسته رسمی و فراگیر تقسیم می‌شوند. چیزی که مهم است خیلی‌ها دانشگاه پیام نور را دانشجو محور می‌دانند. چون این دانشجویان هستند که با سعی و تلاش زیاد منابع بسیار کاملی را می‌خوانند و با پشت سر گذاشتن امتحانات بسیار سختی مدرک دانشگاهی می‌گیرند. در حقیقت دانشگاه پیام نور دانشگاهی است که ورود به آن بسیار آسان و مدرک گرفتن از آن بسیار سخت است. طبق آمارهای منتشر شده از سوی دانشگاه و مراکز رسمی حدود ۳۰ درصد دانشجویانی که وارد این دانشگاه می‌شوند پس از ۲ ترم به دلیل حجم سنگین مطالب و امتحانات واقعا دشوار دانشگاه انصراف داده و وارد دانشگاههای دیگر می‌شوند.
گاهی کیفیت پایین کتابهای تالیف شده یا نحوه‌ی نگارش غلط و عدم ویراستاری صحیح با وجود سطح بالا بودن منابع درسی باعث آزار دانشجو می‌شود و دانشجو مجبور می‌شود بارها و بارها برای فهم یک مطلب بد نوشته شده، از استاد و کتاب کمک درسی و دوستان کمک بگیرد که این باعث هدر رفتن وقت برای یادگیری مطالب می‌شود
نحوه پذیرش دانشجویان رسمی
دانشجویان رسمی دانشجویان رسمی دانشگاه پیام نور با کنکور رسمی سازمان سنجش کشور در این دانشگاه پذیرفته شده‌اند.
نحوه پذیرش دانشجویان فراگیر
دانشجویان فراگیرداوطلبان ابتدا در یکی از مراکز دانشگاه پیام نور به عنوان دانشپذیر (نه دانشجو) ثبت نام می‌کنند. و دروس ترم اول رشته مورد نظر به انها ارائه می‌شود در صورت قبولی ترم بعد به عنوان دانشجوی فراگیر در دانشگاه تحصیل می‌کنند و همچنین در صورت گذراندن دروس نیازی به امتحان مجدد ندارند. در ضمن شهریه ثابت دانشجویان فراگیر کمی بیشتر از دانشجویان رسمی می باشد. همچنین عنوان فراگیر از مدارک دانشگاه پیام نور حذف شده است.
دستاوردهای دانشگاه پیام نور
اشتغال به تحصیل بیش از یک میلیون دانشجو در سال 1390در این دانشگاه، پوشش حدود 30 درصدی از کل دانشجویان کشور، توسعه بیش از 500 مرکز و واحد دانشگاهی در اقصی نقاط کشور، کسب رتبه دوم آسیا و رتبه ششم جهان در میان دانشگاههای باز و از راه دور، و کسب رتبه برتر فرهنگی دانشگاههای ایران در سال 1389 و کسب رتبه برتر خدمت رسانی به دانشجویان شاهد و ایثارگر در سال 1390. از دستاوردهای دانشگاه پیام‌نور در دولت عدالت محور نهم و دهم بوده است
هدفهای مهم دانشگاه
همگانی کردن آموزش عالی و ارتقای سطح علمی و فرهنگی جامعه
تسهیل دسترسی برابر فرصتهای آموزش عالی همه وقت
کاستن از محدودیتها و فراهم آوردن امکان ادامه تحصیلات دانشگاهی برای علاقه مندان، به ویژه در مناطق محروم.
فراهم آوردن زمینة استفاده از امکانات بالقوه، که در نظام آموزشی متعارف کمتر به کار گرفته می‌شود.
تربیت بخشی از نیروهای متخصص مورد نیاز جامعه
اهتمام به گسترش مرزهای دانش، به منظور دستیابی به نظریههای جدید علمی و تولید علم
مشارکت در حل معضلات اجتماعی
فراهم آوردن امکان دسترسی ایرانیان مقیم خارج از کشور و فارسی زبانان و علاقه مندان به جمهوری اسلامی به آموزشی عالی در اقصی نقاط عالم
وظایف اصلی دانشگاه
پذیرش و آموزش دانشجو در کلیة مقاطع تحصیلی (دکتری، کارشناسی ارشد، کارشناسی و کاردانی)
ایجاد زمینه برای ادامة تحصیل افرادی که در نظام آموزشی متعارف به سادگی امکانپذیر نیست.
ایجاد و بهکارگیری نظام آموزش نیمه حضوری مجازی و آموزش از راه دور رادیو وتلویزیونی
ایجاد زمینه مساعد برای ارتقای دائمی و به هنگام کردن سطح دانش نیروهای کارآمد جامعه.
ایجاد زمینههای مناسب برای دستیابی به دانشهای جدید و تولید علم
گسترش سطح دسترسی به آموزش عالی در اقصی نقاط جهان به خصوص برای ایرانیان و فارسی زبانان علاقهمندان به جمهوری اسلامی
همکاری در ایجاد زمینههای مناسب برای مشارکت همگانی در توسعة فرهنگی جامعه و گسترش کمی و کیفی آموزش عالی
اهداف کمی دانشگاه پیام‌نور در برنامه پنجم توسعه (1394-1390)
افزایش نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی از 65/1 درصد به حداقل 15 درصد.
افزایش سهم دانشجویان فنی و مهندسی از 11 درصد به 21 درصد، علوم پایه از 13 درصد به 17 درصد، کشاورزی از 4 درصد به 9 درصد، هنر از 07/0 درصد به 4 درصد و علوم انسانی از 72 درصد به 49 درصد.
افزایش نسبت اعضای هیأت علمی با رتبه استادیاری و بالاتر به حداقل 25 درصد کل اعضای هیأت علمی.
افزایش سرانه فضا از حدود 1 مترمربع به حدود 5/3 متر مربع.
افزایش تعداد مراکز بین‌المللی دانشگاه به حداقل 25 مرکز.
افزایش تعداد قطب‌های آزمایشگاهی و مراکز پژوهشی به حداقل 31 واحد.
افزایش نسبت دانشجویان شرکت‌کننده در دورههای مجازی به حداقل 5/12درصد کل دانشجویان دورههای نیمه حضوری.
انتشار حداقل یک نشریه علمی ـ تخصصی در هر گروه آموزشی.